Lịch sử hình thành, thành tựu và sứ mệnh

Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam là một trong sáu bảo tàng cấp quốc gia của Việt Nam, đồng thời là bảo tàng đầu hệ của hệ thống bảo tàng quân đội. Bảo tàng được thành lập ngày 17 tháng 7 năm 1956, tọa lạc tại 28A Điện Biên Phủ, quận Ba Đình, Hà Nội, cạnh Cột Cờ Hà Nội – một di tích lịch sử nổi tiếng.

Sự ra đời của bảo tàng bắt nguồn từ Sắc lệnh số 65/SL-TN ngày 23/11/1945 của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Về bảo tồn di sản văn hóa”. trong đó sắc lệnh nêu rõ “Xét rằng việc bảo tồn cổ tích là việc rất cần trong công cuộc kiến thiết nước Việt Nam”. Thực hiện sắc lệnh này, Bộ Quốc phòng đã chỉ đạo thu thập, lưu giữ các tài liệu, hình ảnh, hiện vật về quá trình kháng chiến và xây dựng quân đội. Trên cơ sở đó, cuối năm 1954, Tổng Quân ủy (nay là Quân ủy Trung ương) quyết định xây dựng Bảo tàng Quân đội. Ban Xây dựng Bảo tàng gồm 13 cán bộ đầu tiên được giao nhiệm vụ sưu tầm, bảo quản và trưng bày hiện vật lịch sử quân sự.

Sau hơn 3 năm tiến hành xây dựng và trưng bày, ngày 21/12/1959, nhân kỷ niệm 15 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12/1944 – 22/12/1959), Bảo tàng Quân đội chính thức mở cửa phục vụ khách tham quan. Trước khi mở cửa đón khách tham quan, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói: “Bảo tàng Quân đội là một cuốn sử sống có tác dụng rất to lớn đến việc giáo dục truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta cho người Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ. Bảo tàng Quân đội còn giúp khách nước ngoài hiểu rõ về Việt Nam ta, về cuộc đấu tranh chính nghĩa của nhân dân ta. Vì vậy, Bảo tàng phải tạo điều kiện tốt nhất để cho khách đến tham quan”.

Sau gần 5 năm mở cửa đón khách tham quan, ngày 15/5/1964, Bảo tàng Quân đội được nâng cấp thành Viện Bảo tàng Quân đội trực thuộc Tổng cục Chính trị. Lúc này, cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước diễn ra ngày càng ác liệt trên khắp tổ quốc. Vì vậy, nhiều cán bộ Viện Bảo tàng Quân đội đã trực tiếp dấn thân vào cuộc chiến đấu, theo sát bộ đội trên các chiến trường để sưu tầm hiện vật. Có đồng chí đã anh dũng hy sinh trong khi làm nhiệm vụ, tiêu biểu như liệt sĩ Dương Quang Chính.

Sau khi đất nước thống nhất, năm 1987, Phân viện Điện Biên Phủ trên cơ sở tiếp nhận Khu di tích Điện Biên Phủ được thành lập. Năm 1988, sáp nhập Xưởng Mỹ thuật Quân đội vào Viện Bảo tàng. Tháng 7/1994, Bộ Văn hoá Thông tin (nay là Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) công nhận Viện Bảo tàng Quân đội là bảo tàng cấp quốc gia. Cơ cấu tổ chức của Viện được điều chỉnh cho phù hợp với chức năng nhiệm vụ mới. Ngày 4/12/2002, Thủ tướng Chính phủ ra quyết định đổi tên Viện Bảo tàng Quân đội thành Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam.

Từ năm 2019, Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam được Bộ Quốc phòng đầu tư xây dựng mới trên địa bàn hai phường Tây Mỗ và Đại Mỗ, quận Nam Từ Liêm, Hà Nội với diện tích 386.600m2. Bảo tàng hiện đang lưu giữ hơn 150.000 hiện vật, trong đó có 4 bảo vật quốc gia, bao gồm: (Máy bay MiG-21 số hiệu 4324; Máy bay MiG-21 số hiệu 5121, Tấm Bản đồ Quyết tâm chiến dịch Hồ Chí Minh; Xe tăng T-54B số hiệu 843). Bảo tàng áp dụng các phương pháp trưng bày mới như sa bàn 3D mapping, màn hình tra cứu và hơn 60 video clip giới thiệu chiến dịch, trận đánh, nhân vật lịch sử, mang đến trải nghiệm sinh động và hấp dẫn.

Từ khi thành lập đến nay, Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam đã được Nhà nước tặng thưởng nhiều phần thưởng cao quý: Huân chương Quân công hạng Hai (1984), 4 Huân chương chiến công (1970, 1961, 1985, 2004), 2 Huân chương bảo vệ Tổ quốc (2010, 2016). Bảo tàng còn được Nhà nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào tặng Huân chương Lao động hạng Ba (2005), Huân chương Anh dũng hạng Hai (2008). Đây là những minh chứng rõ ràng nhất cho sự nỗ lực , sáng tạo và cống hiến không ngừng của tập thể cán bộ , chiến sĩ trong việc thực hiện gìn giữ, bảo tồn di sản văn hóa để xây dựng một đất nước Việt Nam vững bền.

Trải qua gần 70 năm xây dựng và phát triển, với sứ mệnh gìn giữ và phát huy di sản lịch sử quân sự dân tộc, Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam tiếp tục khẳng định vai trò là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, góp phần xây dựng một Việt Nam vững bền và giàu bản sắc.